Przeglądając strony internetowe psychologów i psychoterapeutów, osoby klienckie mogą natrafić na wyrażenie “pracuję pod stałą superwizją”. To zdanie, choć powtarza się często i w różnych kontekstach, niekoniecznie musi być jasne – ani dla osób szukających wsparcia, ani dla początkujących adeptów psychologii lub psychoterapii. Czym są superwizje w praktyce oraz jak się do nich przygotować? Sprawdź najważniejsze informacje dotyczące tej formy wsparcia dla zawodów pomocowych.
Superwizja – co to jest?
Po raz pierwszy termin “superwizja” został użyty przez psychiatrę Maxa Eitingona, który zaproponował organizację spotkań, podczas których psychoanalitycy przedstawiali przebieg pracy z pacjentami. Nieco później powstały grupy Balinta, czyli grupy organizowane początkowo dla lekarzy, aby zapoznać ich z psychologicznymi aspektami leczenia pacjentów. Chodziło przede wszystkim o poprawę relacji i komunikacji na linii lekarz-osoba, która się u niego leczy [1].
Współcześnie superwizja terapeuty i psychologa rozumiana jest jako możliwość otrzymania wsparcia bardziej doświadczonego specjalisty oraz spojrzenie na swoją pracę czy relację z pacjentem z szerszej perspektywy. Według Agnieszki Popiel i Ewy Pragłowskiej [2] superwizor nadzoruje terapeutę i pomaga mu poprzez obserwację procesu terapeutycznego. Dodatkowo superwizor wspiera w wyborze odpowiednich strategii i w kierowaniu przebiegiem spotkań.
Warto podkreślić, że superwizja jest jednym z najważniejszych elementów kształcenia psychoterapeutów. To podstawa rozwoju w tym zawodzie, bez której nie można się obyć, niezależnie od studiowanego nurtu terapeutycznego. Ponadto, każdy specjalista psychoterapii ma obowiązek znajdować się pod superwizją również po ukończeniu 4-letniego szkolenia. Podobną etyką pracy powinien kierować się psycholog. Superwizja, mimo że w tym przypadku nieobowiązkowa, może stanowić bezcenne źródło wiedzy i pomocy w stawianiu pierwszych kroków w prowadzeniu konsultacji psychologicznych.
Zasady superwizji można podzielić na te, które pochodzą z wytycznych np. Sekcji Naukowej Psychoterapii, oraz te, które są ustalane pomiędzy superwizorem a superwizantem. Najważniejszą regułą jest zasada poufności. Superwizant przedstawia swoje rozterki w ten sposób, by pacjent pozostał anonimowy, a superwizor jest zobowiązany do zachowania tych informacji w tajemnicy.
Superwizja indywidualna
Superwizja indywidualna polega na tym, że terapeuta szuka i wybiera superwizora, a następnie rozpoczyna z nim pracę. Najczęściej dotyczy to psychologów i psychoterapeutów, którzy pracują w pojedynkę we własnych gabinetach.
Superwizja grupowa
Z kolei superwizja grupowa to opcja, którą zapewniają większe placówki, np. gabinety prowadzone przez kilka osób, poradnie psychologiczno-pedagogiczne czy oddziały szpitalne. Niektórzy superwizorzy organizują też grupy superwizyjne, np. dla teraputów pracujących z pacjentami po przebytym zdarzeniu traumatycznym albo z osobami uzależnionymi.
Jak przebiega superwizja?
Spotkanie superwizyjne rozpoczyna się od tego, że psycholog lub terapeuta opowiada o pracy z konkretnym pacjentem. Przedstawia informacje na temat pacjenta oraz dotychczas stosowanych przez siebie metod czy zastosowanych interwencji. Wskazuje na swoje wątpliwości i zadaje superwizorowi pytania. Na tej podstawie superwizor, często dodatkowo wypytując o różne kwestie, dzieli się swoim doświadczeniem i uwagami z superwizantem. Doradza i podpowiada, jakie kolejne kroki superwizant może podjąć na sesjach z pacjentem. W zależności od tego, ile trwa superwizja, czy jest indywidualna, czy grupowa, na jednym spotkaniu można omówić przypadek jednego lub więcej pacjentów.
Superwizja dla psychologa – kto ją przeprowadza?
Superwizor psychoterapii to specjalista, który ma już wieloletnie doświadczenie w pracy z pacjentami i prowadzeniu sesji psychoterapeutycznych. Natomiast długi staż pracy to jeszcze nie wszystko. Po pierwsze, superwizorem może zostać terapeuta, który zdobędzie odpowiedni certyfikat superwizyjny. Po drugie, superwizor musi odznaczać się wysoką kulturą osobistą i poszanowaniem zasad etyki zawodowej, aby nie było wątpliwości co do wsparcia, które udziela, ponieważ stawką jest dobrostan i zdrowie psychiczne pacjentów. Nie oznacza to, że wraz z większym doświadczeniem pojawia się nieomylność i omnipotencja. Superwizor również może mieć wątpliwości czy nie wiedzieć, jakie rozwiązanie podpowiedzieć [2].
Jak się przygotować do superwizji?
Jeśli właśnie czeka Cię Twoja pierwsza superwizja i nie wiesz, jak się do nie przygotować, to pamiętaj, że najważniejsza jest autorefleksja. Najlepiej załóż sobie nowy plik tekstowy albo notes, w którym będziesz robić wszystkie notatki superwizyjne. Dzięki temu niczego nie zgubisz i nie zapomnisz.
Przed spotkaniem z superwizorem stwórz opis swojej pracy z pacjentem. Rozpocznij od krótkiej charakterystyki osoby, która zgłosiła się do Ciebie po pomoc: płeć, wiek, tło społeczne czy rodzinne, a także powód zgłoszenia na wizyty. Następnie opisz, jak przebiegały spotkania z pacjentem, w jaki sposób tworzyliście relacje, jakie pojawiały się trudności i jakie metody czy interwencje były przez Ciebie zastosowane. Na koniec wypisz swoje wątpliwości czy pytania, które chcesz przekazać superwizorowi. Dzięki takiemu przygotowaniu spotkanie przebiegnie sprawnie i dużo z niego wyniesiesz.
Dlaczego superwizja jest ważna dla terapeuty?
Choć nie ma przepisów, które by to wprost regulowały, superwizję uznaje się za niezbędny element pracy w zawodzie psychoterapeuty. I nic w tym dziwnego – w końcu daje liczne korzyści, takie jak:
- możliwość podzielenia się swoimi rozterkami i wątpliwościami (bycie psychologiem czy psychoterapeutą może przynieść poczucie samotności związane z samodzielną pracą),
- spojrzenie na pracę z perspektywy osoby, która jest bezstronna – superwizor nie zna pacjenta i nie nawiązał z nim relacji terapeutycznej,
- otrzymanie uwag, zaleceń i porad od osoby, która ma wieloletnie doświadczenie,
- szansa do własnej refleksji psychologa/psychoterapeuty,
- praca zgodnie z wymogami etycznymi,
- dbanie o siebie i o higienę swojej pracy (przeciwdziałanie wypaleniu zawodowemu).
Dlaczego superwizja terapeuty jest ważna dla pacjenta?
Superwizja dla psychologa ma duże znaczenie, jednak pacjenci również dzięki temu zyskują. To forma dbania o dobro i zdrowie psychiczne osoby, która zgłasza się po pomoc. Regularne spotkania z superwizorem pozwalają zwiększyć jakość usług terapeutycznych, pomagają terapeucie utrzymać profesjonalne granice oraz postępować etycznie, a także zapewniać pacjentowi bezpieczeństwo. Dlatego warto, aby każdy pacjent upewniał się, czy osoba, z którą pracuje, uczęszcza na superwizję. To gwarancja, że gdy pojawią się trudności, terapeuta i pacjent nie zostaną z nimi sami. Superwizor, dzięki wiedzy i doświadczeniu, będzie mógł nadzorować proces terapeutyczny.
W naszym kolektywie Wszędzie Ważne dbamy o to, by każda psycholożka współpracująca z osobami klienckimi miała nie tylko odpowiednie wykształcenie i dalej rozwijała się zawodowo, ale także o to, by superwizowała swoją pracę. To dla nas podstawa przestrzegania zasad etycznych tego zawodu.
Wszędzie Ważne korzysta z EBM (Evidence Based Medicine) – medycyny opartej na faktach i wiarygodnych źródłach.
Źródła:
[1] Aleksandrowicz, J. W. (2010). Superwizja w kształceniu psychoterapeutów. Psychoterapia, 3(154), 23-30.
[2] Popiel, A., Pragłowska, E. (2013). Superwizja w psychoterapii poznawczo-behawioralnej. Koncepcje, procedury, narzędzia. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Obraz autorstwa Freepik