Zdrowe wewnętrzne dziecko to skarbnica radości i ciekawości. Pomaga nam iść odważnie przez życie i bawić się nim. Dzięki niemu możemy kwitnąć, eksplorować świat i rozwijać swoją kreatywność. Wewnętrzne dziecko to zobrazowanie naszej wewnętrznej struktury, która tworzy, szuka, ma zaufanie do siebie, ludzi i świata. By móc z niej czerpać, musimy najpierw nauczyć się być dla samych siebie dobrą matką i dobrym ojcem. Jak zadbać o swoje wewnętrzne dziecko?Jak je odnaleźć i ukoić?
Czym jest koncepcja wewnętrznego dziecka?
Pojęcie wewnętrznego dziecka pochodzi z koncepcji Ericka Berne’a, twórcy analizy transakcyjnej. Nawiązania do tego terminu znajdziemy także w terapii schematów Younga. Znajomość tej koncepcji może być pomocna dla osób, które przeżywają niezrozumiałe dla siebie silne emocje i pragną zmiany.
Wewnętrzne dziecko to część nas, która powstaje w dzieciństwie i ma wpływ na nasze myśli, przekonania i zachowanie, niezależnie od tego, ile mamy lat. Może się w nas obudzić w chwilach, gdy czujemy, że nasze potrzeby nie są zaspokajane, ktoś nas źle traktuje, ignoruje czy wykorzystuje, lub gdy przypomnimy sobie o zdarzeniu z przeszłości, które miało dla nas duże znaczenie.
Zależnie od tego czy, w dzieciństwie doświadczyliśmy miłości, akceptacji i poczucia bezpieczeństwa, czy zaniedbania lub traumy relacyjnej, nasze wewnętrzne dziecko będzie radosne, ciekawe świata lub zranione i wymagające naszej opieki, aby dorosnąć i móc się uzdrowić.
Dowiedz się więcej: Terapia online – rodzaje, przebieg, zasady
Na czym polega praca z wewnętrznym dzieckiem?
Praca z wewnętrznym dzieckiem polega na nawiązaniu z nim kontaktu oraz nauczeniu się, jak dobrze się nim opiekować. Można to nazwać procesem stawania się dobrą matką lub ojcem dla samych siebie. Niekiedy będzie to oznaczać akceptację dla własnych uczuć i przyzwolenie na ich przeżycie w atmosferze bezpieczeństwa. Innym razem będzie to zauważenie potrzeb naszej dziecięcej części i zadbanie o ich spełnienie, np. pozwolenie sobie na wyrażenie niezadowolenia czy zapewnienie sobie przestrzeni na zabawę.
Wewnętrzne dziecko nie jest terminem jednolitym – może się w nas ukształtować kilka typów wewnętrznego dziecka, a ich powstanie wiąże się z wczesnymi doświadczeniami.
Impulsywne lub zbuntowane wewnętrzne dziecko
Być może nie nauczyliśmy się asertywnego wyrażania swoich emocji i potrzeb ponieważ nasi opiekunowie stosowali agresję słowną czy krzyczeli i przejęliśmy od nich taką formę wyrażania np. złości. Może brakowało nam dyscypliny, bo nasz opiekun nie stawiał nam konsekwentnych, realistycznych granic, pozwalał nam robić to, na co tylko mieliśmy ochotę i rozpieszczał nas. Może nie pozwalano nam na autonomię, przekraczano granice naszej prywatności, wprowadzano nas w zawstydzenie i krytykowano nasze wybory. W tych przypadkach mogło ukształtować się w nas impulsywne lub zbuntowane, złoszczące się, zranione wewnętrzne dziecko.
W takich sytuacjach mierzenie się z granicami może powodować w nas silną złość (zupełnie jakbyśmy dalej buntowali się przeciwko ważnemu dorosłemu, choć jesteśmy już dorośli). Terapia, nauka samodyscypliny i akceptowania granic mogą być tutaj kluczowe do ukojenia zranionego wewnętrznego dziecka.
Wrażliwe wewnętrzne dziecko
Jeśli zaś doznaliśmy opuszczenia przez naszego opiekuna lub więź z nim była niestabilna; opiekun zamiast koić nasze emocje, zawstydzał nas, wyśmiewał albo zastraszał; zabrakło nam poczucia przynależności albo podejmowano za nas ważne wybory, mogło się w nas ukształtować wrażliwe dziecko.
Wtedy będziemy bardziej wyczuleni na sytuację bycia ignorowanym, odrzuconym, niezauważonym, oszukanym, pozostawionym samemu sobie. Nasza ochronna “skóra emocjonalna” może być tak cienka, że będziemy cierpieć przy każdej krytyce czy w chwilach, gdy ktoś nie poświęca nam uwagi. Możemy czuć się dobitnie zranieni i mieć wielki żal do osób, których zachowanie spowodowało w nas ten ból. Możemy ciągle szukać potwierdzenia, że jesteśmy ważni, potrzebni i kochani. Możemy też zauważać odrzucenie tam, gdzie go realnie nie ma.
W takich przypadkach będziemy potrzebować zaopiekowania się sobą, zrobienia przestrzeni na swoje emocje. Praca tutaj będzie obejmować zauważenie swoich emocji i potrzeb, naukę ukojenia swojego wewnętrznego dziecka, wspierania siebie kochającym dialogiem wewnętrznym.
Pomocne mogą okazać się wizualizacje dające poczucie bezpieczeństwa (np. wizualizacja bezpiecznego miejsca) czy przynależności (np. wyobrażanie sobie siebie stojącego w kręgu z innymi ludźmi). Może pomóc zadawanie wewnętrznemu dziecku pytania: “Co mogę zrobić, aby ci pomóc?”
Ważne więc, by odpowiedzieć na różne potrzeby dziecka: bezpieczeństwa, autonomii, wolności wyrażania swoich potrzeb i emocji, zabawy oraz posiadania realistycznych granic.
Jak odkryć swoje wewnętrzne dziecko?
Droga do wewnętrznego dziecka nie zawsze jest prosta. Czasem trudno sobie wyobrazić siebie jako małego szkraba, a tym bardziej uzyskać z tą wersją siebie jakikolwiek kontakt. Terapia wewnętrznego dziecka to nic innego jak nawiązanie kontaktu z nim, obserwowanie sytuacji, w których się odzywa i ukojenie go z pomocą psychoterapeuty.
Aby spotkać się ze swoim wewnętrznym dzieckiem, możesz wypróbować też jeden z poniższych sposobów:
Spotkaj się ze swoim “Małym Ja” i zaciekaw się tym, kim jest
Obserwuj swoje emocje
Dzieci przez pierwsze lata swojego życia nie przejmują się społecznymi normami czy “tym, co wypada”. Dlatego też kiedy pojawiają się w nich różne emocje, reagują na nie cieleśnie – dzięki temu widać ich przeżycia na twarzy i w postawie ciała oraz słychać w głosie.
Ty też obserwuj swoje emocje – kiedy pojawia się w Tobie silna złość, bunt, wszechogarniający smutek, bolesne poczucie odrzucenia czy zranienia, to może znaczyć, że obudziło się w Tobie wewnętrzne dziecko.
Obejrzyj zdjęcia z dzieciństwa
Czasami trudno skontaktować się ze swoim wewnętrznym dzieckiem. Mogą być za to odpowiedzialne rozmyte wspomnienia czy obrony, które wybudowaliśmy, by chronić się przed niektórymi doświadczeniami. Aby jednak ukoić wewnętrzne dziecko, warto przypomnieć sobie siebie z dzieciństwa. W tym celu wyjmij album ze zdjęciami i przypatrz się sobie – może zobaczysz, co Cię pocieszało, co sprawiało radość, a co złościło albo smuciło.
Możesz też przejrzeć swoje dziecięce pamiątki: rysunki, zabawki, pamiętniki lub zeszyty. Sprawdź, co odkryjesz!
Zauważ swoje nieadekwatne do sytuacji reakcje
Zauważ, kiedy reagujesz nieadekwatnie do sytuacji, np. nadmierną złością, poczuciem rozżalenia lub odrzucenia, gdy nie ma na to dowodów. To może być znak, że działasz z pozycji dziecka.
Zauważ chwile beztroski
To samo dotyczy chwil, gdy śmiejesz się bez większego powodu, czujesz się lekko i beztrosko albo pozwalasz sobie na żarty, zabawę i psoty. Spontaniczność i frajda to zdecydowanie przymioty dzieci.
Spisz wspomnienia
Aby połączyć się ze swoim wewnętrznym dzieckiem, warto spisać wspomnienia z okresu dzieciństwa. Zastanów się, jakie chwile chcesz przelać na papier, a potem, jeśli będziesz tego potrzebować, wracaj do nich. Może dzięki temu rozbudzisz w sobie radość, a może poczujesz dużo czułości i współczucia do siebie sprzed wielu lat.
Zrób sobie Dzień Dziecka
Daj sobie czas na kontakt ze sobą – spaceruj, idź do lasu albo weź siebie na weekendową wyprawę w góry. Podążaj za ciekawością, intuicją i radością. Może zechcesz zrobić coś, co dawno porzuciłxś albo coś zupełnie nowego?
Pozwól sobie na czułość
Każde dziecko potrzebuje dotyku – rola tego zmysłu w emocjonalnym rozwoju dziecka jest nie do przecenienia. Chcąc siebie ukoić i powrócić do dziecięcych korzeni, pozwól sobie na czułość – obejmij się ramionami, pogłaszcz, wtul głowę czy ciało w coś miękkiego i przyjemnego.
Jak uzdrowić wewnętrzne dziecko?
Nawiązanie kontaktu z wewnętrznym dzieckiem to pierwszy krok do tego, by o nie zadbać z czułością, z wyrozumiałością oraz z miłością. Psychoterapia online może być dobrą okazją do tego by w bezpiecznej przestrzeni nie tylko skontaktować się z tą wewnętrzną strukturą, ale też nauczyć się jak pracować z wewnętrznym dzieckiem.
Niżej znajdziesz 5 sposobów na to, by zaopiekować swoje wewnętrzne dziecko.
Medytacja wizualizacyjna
Poświęć kilkanaście minut na spotkanie w wyobraźni ze swoim wewnętrznym dzieckiem. Zamknij oczy i wyobraź sobie, że wewnątrz Ciebie znajduje się twoje wewnętrzne dziecko. Zobacz, jak wygląda, w jakiej jest pozycji. Zapytaj je, czego potrzebuje, aby czuło się spokojne, szczęśliwe i kochane. Zainteresuj się nim. Przytul je i pogłaszcz po głowie. Wysłuchaj jego radości, obaw, smutków i nadziei. Możesz w trakcie tego ćwiczenia objąć się rękami albo położyć rękę na sercu. Daj sobie to, czego potrzebujesz.
Bądź dla siebie dobrą matką
Mów do swojego wewnętrznego dziecka tak, jak mówiłaby dobra, troskliwa matka:
- Chcę Ciebie
- Kocham Cię
- Zaopiekuję się Tobą
- Możesz mi zaufać
- Zawsze będę przy Tobie
- Kocham Cię za to kim jesteś, a nie za to co robisz
- Jesteś dla mnie kimś wyjątkowym
- Kocham Cię i pozwalam Ci być kimś różnym ode mnie
- Czasem powiem Ci “nie”, ale to dlatego, że Cię kocham
- Moja miłość Cię ukoi
- Dostrzegam Cię i słyszę
- Możesz zaufać swojemu głosowi wewnętrznemu
- Kiedy będziesz się bać, będę przy Tobie
Akceptuj to, co czujesz. Pozwól na obecność trudnych uczuć. Zrób sobie ciepłą kąpiel i kakao, zapal świeczki lub ulubione kadzidło. Słuchaj muzyki, która sprawia, że z powrotem znajdziesz w sobie poczucie bezpieczeństwa i bycie kochanym, nawet w obliczu trudnych emocji. Zadbaj o spełnienie swoich potrzeb i otocz się kojącą uwagą.
Bądź dla siebie dobrym ojcem
Skieruj do siebie słowa, które wspomogą uzdrawianie wewnętrznego dziecka i budowanie w sobie sprawczości i pewności siebie:
- Kocham Cię
- Wierzę w Ciebie
- Jestem pewien, że dasz sobie radę
- Jeśli upadniesz, pomogę Ci się podnieść
- Jesteś dla mnie kimś wyjątkowym
- Jestem z Ciebie dumny
- Jesteś piękna/y/e i daję ci przyzwolenie na to, byś realizował/a/o się w życiu seksualnym
- Daję Ci przyzwolenie, byś był/a/o taka/i/e jak ja, pozwolenie byś mnie przerósł/przerosła/przerosło i pozwolenie, byś do mnie nie dorastał/a/o
Ćwicz stawianie sobie mądrych granic (np. rezygnując ze szkodliwych nawyków, przypominając sobie o długoterminowych konsekwencjach swoich zachowań i wybierając to, co służy Twoim długofalowym dążeniom). Stawiaj cele i dąż do nich konsekwentnie. Wzmacniaj swoją samodyscyplinę, aby budować wewnętrzną siłę i odpowiedzialność za swoje życie. Naucz się wyrażać swoją złość tak, aby nie ranić innych. Odważnie sięgaj po marzenia.
Zobacz też: Kąpiele leśne, czyli terapia lasem prosto z Japonii
Obudź w sobie szczęśliwe dziecko!
Niektórzy dorośli mogą mieć trudność z odczuwaniem radości lub ze spontaniczną zabawą, dlatego że w dzieciństwie ich radosna, zdrowa część dziecięca była tłumiona lub byli wręcz karani za beztroskie zachowanie.
Być może byłxś dzieckiem, które przejęło rolę dorosłego w swojej rodzinie i nie mogło pozwolić sobie na doświadczania dzieciństwa w pełni, ponieważ nie mogłxś polegać na swoich rodzicach. Może jesteś osobą, która pochodzi z rodziny, w której po prostu trudno było być dzieckiem.
Może Twój rodzic był chory i konieczne było zajmowanie się młodszym rodzeństwem. Jeśli tak, zastanów się, czy możesz być dla siebie bardziej wyrozumiałx. Czy to jest dla Ciebie możliwe, by nie oceniać siebie za to, że tak masz? Nie chodzi o to, aby od teraz stać się zabawnxm i spontanicznxm, sypać dowcipami z rękawa i być królem czy królową parkietu na imieninach wujka. Warto jednak dać sobie przestrzeń, aby małymi krokami eksplorować, jak to jest działać, kierując się chęcią zabawy, jak to jest poluzować, pozwolić sobie na wygłupianie się.
Co może pomóc w zadbaniu o swoje wewnętrzne dziecko i odkryciu potencjału do bycia z innymi, poczucia przynależności, beztroskiej zabawy?
Pomysły do wypróbowania (może masz swoje własne?):
- Spacer w deszczu i skakanie po kałużach
- Zabawa ze zwierzętami
- Wyjedzenie nutellę ze słoika palcem
- Zbudowanie w pokoju bazy z koców i poduszek, a potem zaproszenie do niej przyjaciół
- Oglądanie ulubionych bajek
- Śpiewanie na głos
- Uśmiechanie się do ludzi na ulicy
- Położenie się na trawie w parku i oglądanie chmur albo gwiazd
- Wczucie się w zabawę z dzieckiem
- Pójście na przebieraną imprezę
Wybacz sobie i zaakceptuj to, kim jesteś
W trakcie pracy nad sobą możesz odkryć pewne szkodliwe dla Ciebie strategie, którymi posługiwało się w przeszłości Twoje wewnętrzne dziecko. Jak uwolnić się od poczucia winy i wstydu, zaakceptować siebie i swoją historię? Jak objąć czułością swoje rany i pozwolić sobie na bycie zobaczonym, na bliskość z innymi oraz na udane życie pomimo swoich zranień?
- Spróbuj napisać współczujący list do swojego wewnętrznego dziecka. Możesz schować ten list do pamiętnika bądź jakiejś szafki, a potem wracać do niego wtedy, kiedy potrzebujesz dać sobie trochę współczucia.
- Jeśli masz na to gotowość, podziel się tym, czego się wstydzisz w akceptującym środowisku. Możesz porozmawiać z przyjacielem czy terapeutą – ważne, by czuć, że to jest dobry czas i bezpieczna dla Ciebie osoba.
- Wypisz sytuacje, które budzą Twój wstyd i/lub poczucie winy i zastanów się, co do nich doprowadziło. Czego Ci wtedy zabrakło, aby zachować się inaczej?
- Spróbuj docenić siebie za to, co już osiągnąłxś. To zapewne nie będzie proste, ale warto ćwiczyć mózg w wyszukiwaniu dobrych doświadczeń!
- Wypisz swoje ograniczenia i mocne strony oraz bądź ich świadomx na co dzień.
- Zastanów się, czego nauczyłxś się z trudnych doświadczeń, nadaj im sens i wyciągnij wnioski.
Nie zawsze jednak nadanie sensu trudnym wydarzeniom czy wyciągnięcie z nich wniosków jest możliwe. Niekiedy (zwłaszcza jeśli nasze wewnętrzne dziecko jest mocno zranione), aby objąć siebie czułą akceptacją i rozwinąć nowe spojrzenie na swoje doświadczenia, potrzebna może być pomoc specjalisty. Kontakt z wewnętrznym dzieckiem budzi silne uczucia i warto mieć wsparcie w tym procesie.
Jakie korzyści daje praca nad wewnętrznym dzieckiem?
Praca z wewnętrznym dzieckiem prowadzi do poczucia spełnienia i czerpania radości z życia. Pozwala na budowanie bliskich relacji i zauważanie, kiedy osoba reaguje z poziomu zranionego dziecka, a nie dojrzałego dorosłego. Wraz ze zwiększaniem samoakceptacji rośnie nasza pewność siebie i gotowość do podejmowania zobowiązań oraz realizacji swoich celów.
Gdy nasze wewnętrzne dziecko jest zadbane, ukojone i ma określone granice, z chęcią stajemy się częścią społeczności, angażujemy się w życie, pomagamy innym i dajemy się im zobaczyć, co prowadzi do wzrostu poczucia przynależności, czyli poczucia, że jesteśmy częścią większej grupy ludzi, która nas akceptuje. Działamy, bo chcemy, a nie dlatego, że musimy. Mierzymy się z emocjami zamiast od nich uciekać, otwarcie komunikujemy w relacjach i odnajdujemy w sobie głęboko zakorzenione poczucie bezpieczeństwa, które pozwala na pokonywanie swoich lęków, sięganie w nieznane i odważne kroczenie przez życie.
Źródła:
Rosenberg, J. L. (1988). Ciało, jaźń i dusza – odkrywanie integracji. cz. III. Fazy rozwoju jaźni i etapy psychoterapii integrującej poprzez ciało. Wydawnictwo Jacek Santorski.
Jacob, G., van Genderen, H., Seebauer, L. (2022). Emocjonalne pułapki przeszłości. Jak przełamać negatywne wzorce zachowań. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Grafiki:
Obraz autorstwa freepik
Obraz autorstwa prostooleh na Freepik
Obraz autorstwa wayhomestudio na Freepik