Psychoterapia to proces, w którym bardzo ważna jest relacja, która tworzy się między osobą kliencką a terapeutą. Aby relacja mogła opiera się na szacunku i wzajemnym zaufaniu, potrzebne są zasady, na które zgadzają się obie strony terapii. Takie reguły spotkań z terapeutą określa kontrakt terapeutyczny. Jeśli zastanawiasz się nad podjęciem psychoterapii i chcesz wiedzieć, na czym polega kontrakt, czytaj dalej – wyjaśnimy, czego możesz się spodziewać.
Co to jest kontrakt terapeutyczny?
Kontrakt terapeutyczny to rodzaj umowy, który psychoterapeuta czy psycholog zawiera z osobą kliencką. W ramach tej umowy określone są zasady współpracy, które obie strony zobowiązują się respektować. Kontrakt ustalany jest na jednym z pierwszych spotkań, czasami po 1-2 spotkaniach diagnostycznych, które służą zebraniu wywiadu i ustaleniu celów terapii.
Dowiedz się więcej: Superwizja – na czym polega i dlaczego jest ważna dla psychologa
Główne założenia kontraktu terapeutycznego
Kontrakty terapeutyczne zawierane przez terapeutów najczęściej się między sobą różnią i są dostosowane do indywidualnych potrzeb osoby klienckiej. Jednak jednocześnie wszystkie kontrakty mają podobne punkty, które ustalają ramy psychoterapii i pozwalają się czuć osobie bezpiecznie.
W kontrakcie powinny się znaleźć:
- czas i miejsce sesji (spotkania stacjonarne czy terapia online, jak często się odbywają i w jakie dni oraz godziny);
- jak należy odwoływać sesję – z kim się kontaktować, na ile wcześniej można odwołać sesję bez konieczności zapłaty;
- w jaki sposób można kontaktować się z terapeutą (np. mailowo, pod numerem recepcji itp.);
- cel terapii – jeśli jest to możliwe, można w zawrzeć w kontrakcie cel (bądź cele), z jakimi zgłasza się osoba kliencka;
- czas trwania kontraktu – czyli na jaki czas trwania terapii terapeuta umawia się z osobą kliencką – kontrakt może być zamknięty (z góry określony przedział czasowy, np. rok) bądź otwarty (nie ma wyznaczonej daty zakończenia spotkań);
- informacja o superwizji – to bardzo ważne, aby osoba kliencka, która przychodzi do terapeuty miała pewność, że specjalista poddaje się regularnej superwizji – superwizja to konsultacje z bardziej doświadczonym terapeutą. Jeśli terapeuta poddaje superwizji nagrania z sesji, ponieważ jest w trakcie szkolenia terapeutycznego, informacja o możliwości nagrań sesji musi się znaleźć w kontrakcie, jednak każdorazowo terapeuta musi uzyskać zgodę osoby klienckiej na takie nagranie.
Powyższe punkty są bardzo ważne i powinny znaleźć się w kontrakcie, aby osoba kliencka miała jasność co do spotkań i form kontaktu z terapeutą. Wypracowany raz kontrakt można później zmieniać, jeśli zajdzie taka konieczność – obie strony muszą się wówczas na to zgodzić. Kontrakt to umowa, do której zarówno osoba kliencka, jak i terpeuta mogą się odwoływać.
Sprawdź też: Zdrowie psychiczne – czym jest i jak o nie dbać?
W niektórych przypadkach zawierane są z osobami klienckimi dodatkowe kontrakty. To może być chociażby kontrakt obejmujący myśli samobójcze lub samookaleczenia. Jeśli osoba doświadcza takich myśli lub ma historię samookaleczania się, wówczas terapeuta zaproponuje kontrakt obejmujący zasady dotyczące wystąpienia chęci zrobienia sobie krzywdy. Zasady te będą określały m.in. rozmowę z terapeutą o myślach samobójczych lub samookaleczeniach czy do kogo zadzwonić lub w jakich sytuacjach wezwać karetkę.
Forma kontraktu
Kontrakt terapeutyczny może być zawierany zarówno ustnie, jak i pisemnie. W przypadku ustnego kontraktu, terapeuta poświęca kilkanaście minut sesji na to, by wspólnie z osobą kliencką omówić zasady. Ważne, by obie strony były świadome podczas zawierania kontraktu i by osoba kliencka czuła, że może sama zaproponować jakiś punkt kontraktu lub wyrazić zaniepokojenie jakąś zasadą. Moment ustalania kontraktu to również moment budowania relacji terapeutycznej.
Terapeuta może zaproponować osobie uczęszczającej na terapię podpisanie kontraktu w formie papierowej lub elektronicznej. To szczególnie ważne przy tzw. kontraktach na życie, czyli kontraktach obejmujących myśli i zamiary samobójcze oraz samookaleczenia. Dzięki papierowej wersji, osoba kliencka będzie mogła zajrzeć do kontraktu wtedy, gdy będzie tego potrzebowała. W przypadku omawiania i podpisywania kontraktu na życie, warto mieć przy sobie listę sposobów radzenia sobie z napięciem, którą otrzyma osoba kliencka, i ją również poprosić o stworzenie takiej listy.
Przykładowy kontrakt terapeutyczny, który zawiera zespół psychologiczny Wszędzie Ważne, obejmuje wszystkie wyżej wymienione punkty, jednak każda z psycholożek może ten kontrakt zmodyfikować, biorąc pod uwagę indywidualną sytuację osoby klienckiej.
Kontrakt terapeutyczny a Kodeks Etyki Zawodu Psychologa – co warto wiedzieć?
Choć polskie regulacje dotyczące zawodu psychologa nie są zadowalające i mogą budzić wątpliwości zarówno specjalistów, jak i osoby korzystające z ich usług, to jednak warto wiedzieć, że Polskie Towarzystwo Psychologiczne stworzyło kodeksu etyki zawodowej, w którym zawarta jest informacja o kontrakcie. Kontrakt, w rozumieniu towarzystwa, jest “umową określającą warunki i zasady współpracy, w szczególności cele, zakres, formy, metody działań, zakres tajemnicy zawodowej oraz informację o potencjalnym ryzyku niepowodzenia. Zawieranie kontraktu umożliwia omówienie i uzgodnienie wzajemnych oczekiwań oraz możliwości ich realizacji”.
Kodeks jasno określa, że psycholog powinien zawrzeć kontrakt z odbiorcą swoich usług. W niektórych przypadkach psycholog musi również uwzględnić nietypowe sytuacje – np. świadczenie pomocy w przypadku osób, które są klientami, ale nie zleceniodawcami usług. Wówczas należy zawrzeć kontrakt i z odbiorą, i ze zleceniobiorcą (np. rodzicami). To ważne, by zleceniobiorcy określi chociażby to, że ma ograniczony dostęp do informacji.
Czy kontrakt terapeutyczny można zerwać?
Zdarzają się takie sytuacje, że z różnych powodów kontrakt terapeutyczny może zostać zerwany – dzieje się tak wtedy, gdy osoba kliencka lub terapeuta postanawiają o tym, by zakończyć terapię. W przypadku osób klienckich rezygnacja ze spotkań z psychologiem może nastąpić w każdej chwili – np. z powodu trudności w nawiązaniu relacji z terapeutą czy poczucia, że przed upłynięciem określonego w kontrakcie czasu, osoba czuje, że może korzystać ze swoim zasobów i spotkania nie są jej dłużej potrzebne.
Natomiast w przypadku terapeuty zerwanie kontraktu jest niezbyt często występującą sytuacją i dzieje się tylko pod warunkiem ważnej przyczyny, która uniemożliwia dalsze prowadzenie terapii. Możliwe powody to:
- kwestie etyczne – gdy terapeuta widzi, że dalsze prowadzenie terapii naruszałoby zasady etyczne (np. gdy okazuje się, że osoba kliencka jest bliskim kogoś, kto już u terapeuty jest w procesie terapeutycznym);
- notoryczne naruszanie zasad kontraktu przez osobę kliencką – gdy osoba uczęszczająca na terapię nie trzyma się reguł określonych w kontrakcie;
- kwestie kompetencji – gdy po kilku sesjach okaże się, że psycholog nie ma odpowiednich kompetencji, by kontynuować spotkania, wówczas może zaproponować osobie klienckiej innego specjalistę.
Jeśli terapeuta zdecyduje się zakończyć terapię, bardzo ważne jest, by omówił to z osobą kliencką, podał przyczyny i wysłuchał informacji zwrotnych. Dodatkowo terapeuta powinien zaproponować miejsca, w których osoba może szukać dalszej pomocy. Nie jest to określone przepisami czy obligatoryjne, jednak jeśli profesjonalista decyduje się zerwać kontrakt, wówczas ważne, by ze swojej strony zadbał o to, by przygotować listę miejsc, do których może zgłosić się osoba uczęszczająca na terapię.
Bez względu na to, z jakim problemem się mierzysz, możesz skorzystać ze wsparcia psychologicznego. Czasami wystarczy kilka konsultacji, aby inaczej podejść do doświadczanego problemu albo uzyskać pomoc przydatną w podjęciu decyzji. Niekiedy potrzebna będzie dłuższa, kilkumiesięczna czy roczna terapia, jednak pomoże przez nią przejść bezpieczna relacja z terapeutą, której kontrakt jest podstawą.
Źródła:
Polskie Towarzystwo Psychologiczne. (b. d.). Kodeks etyczny psychologów. Pobrane z: https://psych.org.pl/dla-psychologow/kodeks-etyczny.
Obraz autorstwa pressfoto na Freepik
Obraz autorstwa rawpixel.com na Freepik
Obraz autorstwa Freepik