Czym jest work-life balance?
Jako osoby dorosłe, musimy wchodzić w wiele różnych ról. Jesteśmy pracownikami, partnerami, rodzicami, aż w końcu – jesteśmy po prostu sobą. Osobą, która chciałaby czasem zrobić dla siebie coś poza pracą i rodzinnym kontekstem. Na przykład wyjść do galerii sztuki, na zajęcia jogi, na spacer do lasu… Niestety, nasze życie wygląda tak, że kiedy poświęcamy nadmiernie uwagę jednej sferze, możemy czuć, że cierpią na tym inne. Czas nie jest przecież z gumy.
Work-life balance – w jego najprostszym rozumieniu – to umiejętność postawienia wyraźnej granicy pomiędzy życiem zawodowym, a życiem prywatnym [1].
Role, które które bierzemy na siebie w naszym życiu, wiążą się z oczekiwaniami stawianymi wobec nas przez innych ludzi, umowy społeczne i nas samych. Kiedy jesteśmy w danej roli (pracownika, ojca, żony…), oczekuje się od nas, że będziemy reprezentować pewien zestaw cech i zachowań. Oczekiwania te mogą się w niektórych wypadkach wzajemnie wykluczać jeśli np. musimy być w pracy osobą, która mocno trzyma strukturę i powagę, to trudno oczekiwać, by napięcie z tym związane opuściło nas wraz z momentem wyjścia z biura. Co znaczy, że kiedy wrócimy do domu, może być nam trudno się rozluźnić, wejść w kreatywną i radosną zabawę z dziećmi lub też pozwolić sobie na pełen swobody i przyjemności seks z osobą partnerską.
Równowaga między życiem prywatnym a pracą to coś, o co nierzadko musimy walczyć, o co zabiegać. Trzymanie balansu wymaga bycia uważnym i zachowania kontroli. Jak na linie – krok postawiony w nieodpowiednim kierunku lub tempie, może doprowadzić do upadku cyrkowca.
W momencie, kiedy nasza równowaga jest zachwiana, gorzej radzimy sobie na polu nie tylko zawodowym, ale i prywatnym. Zwiększa się nasz poziom stresu związanego z pracą, pogarsza się nasze zdrowie psychiczne i fizyczne. Spada nam satysfakcja z pracy oraz motywacja do tego, by osiągać na tym polu sukcesy [2].
Dane o work-life balance w Polsce
Raport firmy Hays Poland i Mind & Soul Business „Nowa era motywacji” [3] nie pozostawia złudzeń. W Polsce kultura work balance ma się po prostu źle. Przepracowywanie się jest u nas na porządku dziennym. Średnio połowa z nas pracuje ponad 40 godzin tygodniowo, a im wyższe nasze stanowisko, tym ten odsetek wzrasta, dochodząc do nawet 65% w przypadku dyrektorów i kadry zarządzającej.
Połowa z nas pracuje w trakcie urlopów oraz zwolnień chorobowych. 52% osób biorących udział w przytaczanym badaniu przyznaje, że ich życie prywatne jest podporządkowane ich życiu zawodowemu.
W kontraście do powyższych danych, aż 62% osób pracujących uważa, że równowaga w ich życiu zachowana jest na dobrym lub bardzo dobrym poziomie. Można by więc wysnuć wniosek, że dla wielu z nas stan przepracowania jest czymś naturalnym. Nie pozostaje to jednak bez konsekwencji.
Kultura pracy ponad miarę sprawia, że cierpimy my i nasi najbliżsi. Z partnerami spędzamy tygodniowo zaledwie 6h a z dziećmi 9h. Nawet 70% pracowników uskarża się także na różnego rodzaju ból fizyczny. Najczęściej bolą nas plecy, głowa, kark oraz mięśnie.
Cierpi także nasze zdrowie psychiczne. Prawie co trzecia osoba na stanowisku menedżerskim przyznaje się do napadów lęku.
Sprawdź też: Kąpiele leśne, czyli terapia lasem prosto z Japonii
Dyrektywa work-life-balance – co to takiego?
Z przytaczanego już wcześniej raportu „Nowa era motywacji” [3] wynika, że zaledwie 22% pracodawców uważa, że wprowadzenie programów wspierających work-life balance pomaga pozyskać pracowników. Równocześnie, aż 34% szefów wymaga od zatrudnionych osób wykonywania pracy po godzinach. Pracodawcy sami z siebie nie dostrzegają korzyści, jakie może przynieść zapewnienie pracownikom środowiska pracy wspierającego prywatne życie [4].
Mamy do czynienia z konfliktem interesów. I choć jest on pozorny – wszak pracodawcy tak naprawdę zyskują na tym, że w ich firmie dba się o balans w życiu pracowników [1] [2]
Na szczęście, po stronie osób pracujących stanęły regulacje prawne.
Pierwsze próby uregulowania kwestii work balance miały miejsce już w 1997 roku, kiedy to Unia Europejska w ramach zwołanej w Luksemburgu konferencji sformułowała politykę work-life balance policies [4]. Wraz z upływem lat i zmianami na rynku pracy, polityka ta zmieniała się i rozwijała. Aktualnie obowiązującym dokumentem jest Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1158 z 20 czerwca 2019 r. w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym rodziców i opiekunów.
Celem przytaczanej dyrektywy jest zapewnienie pracownikom przestrzeni do tego, by mogli godzić życie zawodowe z życiem prywatnym, co wymusiło zmiany w polskim Kodeksie pracy, które weszły w życie 26 kwietnia 2023 r [5].
Dowiedz się więcej: Zdrowie psychiczne – czym jest i jak o nie dbać?
Work-life balance – korzyści dla pracownika
Zaburzona równowaga w życiu zawodowym iprywatnym może przynieść pracownikowi szereg problemów zarówno natury psychicznej, jak i fizycznej. Logicznym wnioskiem jest więc, że jeśli tę równowagę przywrócić, pracownik zyska z tego tytułu sporo korzyści.
Osoba, która ma poczucie, że jej życie zawodowe i prywatne znajdują się w równowadze [2] [4]:
- ma większe poczucie autonomii, dzięki czemu lepiej radzi sobie z różnymi wyzwaniami zarówno w życiu zawodowym, jak i życiu prywatnym,
- wzrasta jej poczucie satysfakcji z życia,
- poprawia się jej stan zdrowia – zarówno psychicznego, jak i fizycznego,
- mogą podwyższyć się jej ambicje oraz chęć osiągania sukcesów w sferze zawodowej,
- zmniejsza się u niej ryzyko doświadczenia wypalenia zawodowego,
- ma mniejsze prawdopodobieństwo zapadnięcia na depresję,
- poprawia się jakość jej pracy.
Aż 74% pracowników dużych i średnich firm deklaruje, że stres, który przynoszą z pracy, negatywnie wpływa na ich codzienność. Działania mające na celu przynieść balans w życiu zawodowym i prywatnym mogą przynieść właściwie same plusy.
To kluczowe, by po godzinach pracy dawać sobie czas na reset i odpoczynek. W innym wypadku napięcie zebrane w ciągu dnia pracy nie będzie miało możliwości się rozładować, prowadząc do większej ilości konfliktów z bliskimi, a nawet chorób psychosomatycznych.
Work-life balance – korzyści dla pracodawcy
Work balance to nie tylko zysk dla pracownika. Podobne podejście służy także pracodawcom.
Firmom, w których dobrze funkcjonują polityki work-life balance [1] [2]:
- łatwiej utrzymać w swoich szeregach dobrze wykwalifikowanych pracowników,
- ich pracownicy doświadczają mniejszego przeciążenia rolą i są w stanie brać na siebie większą odpowiedzialność z większą łatwością,
- ich pracownicy są bardziej zaangażowani i skoncentrowani oraz częściej osiągają wyznaczone cele,
- udaje się obciąć nadmiarowe koszty,
- mają wyższą produktywność i ogólne wyniki,
- mają niższą rotację pracowników, co oznacza, że mogą mniej wydawać na wdrożenia i szkolenia nowych osób.
Patrząc na to, jak wiele korzyści przynosi pracodawcom utrzymywanie takiego środowiska pracy, które wspiera zachowanie równowagi między życiem prywatnym, a pracą pracowników, trudno uwierzyć w to, że polityki work-life balance nie są obecne w każdej firmie.
Jak zadbać o równowagę między życiem prywatnym, a pracą?
Skoro już wiemy, że utrzymanie balansu w życiu bywa trudne, warto zastanowić się nad narzędziami, które mogłyby nas w tym zadaniu wesprzeć.
Metoda trzech ósemek to skuteczne narzędzie wspierające work-life balance. Można je potraktować jako swego rodzaju filozofię życiową, która będzie korzystna dla obu stron, zarówno pracowników, jak pracodawców.
Stosowanie się do tej metody może pomóc w utrzymaniu harmonii między pracą, a życiem osobistym, poprawiając jakość życia oraz produktywność w miejscu pracy.
Na czym polega ta prosta, ale skuteczna zasada?
Pierwsza ósemka: praca (8 godzin)
Pierwsza ósemka odnosi się do czasu przeznaczonego na pracę. Warto pamiętać, że trzymając się z góry ustalonego czasu pracy, możemy uniknąć nadmiernego obciążenia i wypalenia zawodowego. Stawiając granice i zachowując równowagę między pracą, a życiem osobistym, możemy poprawić produktywność i zadowolenie z wykonywanej pracy.
Druga ósemka: Sen i Odpoczynek (8 godzin)
Druga ósemka to czas przeznaczony na sen i regenerację. Badania naukowe jednoznacznie pokazują, że odpowiednia ilość snu ma kluczowe znaczenie dla zdrowia psychicznego i fizycznego. Regularny odpoczynek pozwala na odnowienie energii. Pełni energii, możemy lepiej radzić sobie z wyzwaniami dnia codziennego.
Trzecia ósemka: Czas dla siebie (8 godzin)
Trzecia ósemka to czas poświęcony na rozwój osobisty, relacje z rodziną i hobby. Bo przecież życie poza pracą istnieje! Warto inwestować w nim swój czas np. w pogłębianie kontaktu z bliskimi. Dobre relacje z ludźmi to jeden z czynników, który najmocniej wpływa na nasz dobrostan. Zdrowa bliskość z innymi może dosłownie wydłużyć nam życie [6]. Dbając o siebie poza pracą, dbamy równocześnie o to, by mieć siłę na wykonywanie obowiązków zawodowych.
Czynniki zaburzające równowaga między pracą, a życiem osobistym
W rzeczywistości późnego kapitalizmu, wiele czynników wpływa na to, że nasza równowaga między życiem prywatnym, a pracą może zostać zaburzona. Pochodzą one zarówno ze strony przedsiębiorstw i organizacji, których kultura nie wspiera work-life balance, jak i mogą być związane z naszymi indywidualnymi predyspozycjami osobowościowymi.
Wymieniając niektóre z nich:
-
- Nadmierna presja. W dzisiejszym konkurencyjnym środowisku biznesowym, wiele osób doświadcza presji wykonywania dodatkowych zadań lub pracowania po godzinach. Pomimo szybkiego rozwoju technologii, 40-godzinny tydzień pracy pozostaje światowym standardem, w Polsce aż od 34% zatrudnionych osób pracuje jeszcze dłużej – bo tego wymagają od nich pracodawcy [3].
- Brak elastycznych godzin pracy. Kiedy pracownicy nie mają możliwości dostosowania grafiku pracy do swoich potrzeb, może to prowadzić do konfliktów między obowiązkami zawodowymi, a prywatnymi.
- Rozwój technologii. Ciągła dostępność poprzez e-maile, komunikatory czy telefony komórkowe sprawia, że pracownicy mają trudności z wyłączeniem się po zakończeniu pracy.
- Kryzys ekonomiczny. Niskie płace i brak wystarczających środków finansowych to częste motywacje do tego, by pracować więcej. Gdy pracownicy muszą dodatkowo angażować się w pracę lub podejmować dodatkowe zatrudnienie, aby zapewnić sobie wystarczające środki do życia, czas na życie osobiste staje się ograniczony.
- Perfekcjonizm. Osoby o skłonnościach do perfekcjonizmu mogą mieć trudności z zakończeniem przypisanych im zadań (“przecież zawsze coś można jeszcze poprawić!”), co może prowadzić do nadmiernego poświęcenia czasu na pracę kosztem życia osobistego.
- Silne poczucie obowiązku. Osoby, które są mocno zaangażowane w swoją pracę lub posiadają silne poczucie obowiązku wobec niej, mogą mieć tendencję do poświęcania większej ilości czasu i energii na pracę kosztem innych obszarów życia, takich jak życie rodzinne czy hobby.
- Brak umiejętności zarządzania czasem. Osoby, które mają trudności z efektywnym zarządzaniem czasem (np. osoby z diagnozą ADHD), mogą znaleźć się w sytuacji, gdzie praca pochłania większość ich czasu i uwagi, pozostawiając niewiele miejsca na życie osobiste.
- Niska samoocena. Osoby o niskiej samoocenie mogą być bardziej skłonne do poświęcania swojego czasu i energii na pracę w nadziei na uzyskanie aprobaty lub uznania ze strony innych.
Biorąc pod uwagę to, jak duże znaczenie zaczyna mieć w naszym życiu zawodowym, sztuczna inteligencja, zmiany w systemie pracy są prawdopodobnie nieuniknione. Możemy mieć nadzieję na to, że w nadchodzących latach będziemy pracować mniej. Ale jak to z systemowymi zmianami bywa, przyjdzie nam na nie jeszcze trochę poczekać.
Póki co możemy więc zadziałać na indywidualnym poziomie.
Jeśli trudno nam zachować work-life balance, mamy obniżoną samoocenę, diagnozę ADHD lub trudno jest nam stawiać granice, warto rozważyć wizytę u specjalisty zdrowia psychicznego. Wykwalifikowany psycholog lub psychoterapeuta mogą pomóc nam znaleźć przyczynę tych problemów i sobie z nią poradzić… Warto też samodzielnie korzystać z narzędzi, które pomogą nam lepiej organizować sobie czas i będą wspierały nas w zachowaniu optymalnego balansu.
Podobną pomoc możemy uzyskać zarówno w stacjonarnym gabinecie, jak i w gabinecie online, co może być szczególnie pomocne wtedy, kiedy pracujemy zdalnie lub jesteśmy cyfrowymi nomadami.
Źródła:
[1] Venkatesan, R. (2021). Measuring Work-Life Balance: Relationships with Work-Family Conflict and Family-Work Conflict: Journal of Strategic Human Resource Management. Journal of Strategic Human Resource Management, 10(2), 28–36.
[2] Isa, M., & Indrayati, N. (2023). The role of work–life balance as mediation of the effect of work–family conflict on employee performance: South African Journal of Human Resource Management. South African Journal of Human Resource Management, 21, 1–10. https://doi.org/10.4102/sajhrm.v21i0.1910
[3] Badanie Hays Poland. (2019). Nowa era motywacji https://www.slaskibiznes.pl/files/Raport_Hays_Nowa_era_motywacji_2019.pdf
[4] Manuel Calzón-Menéndez, F., Sacristán-Navarro, M., & Cabeza-García, L. (2021). Implications of Work-Life Balance Measures for Companies: A Review of the Literature: Implicaciones de las Medidas de Conciliación en la Empresa: Una Revisión de la Literatura. ESIC Market. Economic & Business Journal, 52(3), 525–546.
[5] https://dlafirm.pracuj.pl/blog/dyrektywa-work-life-balance
[6] Vaillant, George E.; McArthur, Charles C.; Bock, Arlie, 2022, „Grant Study of Adult Development, 1938-2000”, https://doi.org/10.7910/DVN/48WRX9, Harvard Dataverse, V4, UNF:6:FfCNPD1m9jk950Aomsriyg== [fileUNF]
https://kwalifikacje.edu.pl/co-to-jest-work-life-balance-i-jak-go-osiagnac/
Grafiki
Obraz autorstwa rawpixel.com na Freepik
Obraz autorstwa freepik
Obraz autorstwa lookstudio na Freepik